“Công nghệ AI trong ngành Nước" - Từ quản trị phản ứng sang quản trị chủ động

Trong khuôn khổ Hội nghị thường niên Chi hội Cấp Thoát nước miền Nam 2025, diễn ra tại Vũng Tàu, hội thảo chuyên đề “công nghệ AI trong ngành nước - quản trị, giám sát, điều khiển” đã được tổ chức với sự tham dự của các chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo, kỹ sư, nhân viên trực tiếp vận hành tại đơn vị .

Hội thảo diễn ra trong bối cảnh ngành Nước đang đối mặt thách thức lớn về thất thoát nước. Đây là bài toán vừa mang tính kinh tế, vừa liên quan trực tiếp đến an ninh tài nguyên nước. Theo các nghiên cứu được trình bày, trên thế giới mỗi năm thất thoát nước gây thiệt hại khoảng 39 tỷ USD, trong khi tại khu vực Đông Nam Á, tỷ lệ nước không doanh thu (NRW) vẫn ở mức cao, riêng Việt Nam ước khoảng trên 20% tại nhiều đô thị, chủ yếu đến từ các điểm rò rỉ nhỏ, âm thầm và rất khó phát hiện do hệ thống đường ống chôn ngầm.

Hội thảo “công nghệ AI trong ngành Nước - quản trị, giám sát, điều khiển” nhận được sự quan tâm của các chuyên gia, nhà khoa học, lãnh đạo, kỹ sư, nhân viên trực tiếp vận hành tại đơn vị .

Tại hội thảo, các đại biểu đã được nghe bốn tham luận chuyên sâu, tiếp cận vấn đề thất thoát nước từ nhiều góc độ công nghệ khác nhau. Trong đó, tham luận "Nền tảng hợp nhất giám sát và vận hành hệ thống cấp nước ứng dụng AI" của ông Nguyễn Đức Hiệp cho thấy xu hướng tích hợp dữ liệu từ cảm biến, IoT và trí tuệ nhân tạo nhằm hình thành một hệ thống giám sát toàn mạng lưới theo thời gian thực, thay vì xử lý sự cố đơn lẻ sau khi đã xảy ra.

Ở góc nhìn công nghệ thông tin - truyền thông, PGS.TS. Huỳnh Tường Nguyên phân tích sự phát triển của các kỹ thuật phát hiện rò rỉ từ các phương pháp truyền thống như gậy dò âm, cảm biến rung, camera hồng ngoại, radar xuyên đất, đến các công nghệ mới dựa trên AI và phân tích dữ liệu lớn. Theo ông, hạn chế lớn nhất của các phương pháp hiện nay là tính "phản ứng", phụ thuộc nhiều vào nhân lực và chỉ phát hiện được rò rỉ khi đã có dấu hiệu rõ ràng. AI cho phép hệ thống "học" từ dữ liệu vận hành để nhận diện bất thường sớm hơn, chính xác hơn.

Tiếp cận từ hạ tầng mạng lưới, PGS.TS. Phạm Hoàng Anh nhấn mạnh vai trò của hệ thống cảm biến, thiết bị IoT và mô hình DMA thông minh. Theo phân tích, DMA vật lý truyền thống tuy hiệu quả trong khoanh vùng nhưng bộc lộ nhiều hạn chế về chi phí đầu tư, độ linh hoạt và khả năng mở rộng. Việc bổ sung lớp "DMA ảo" dựa trên dữ liệu thời gian thực và phân tích AI giúp mạng lưới vận hành linh hoạt hơn, giảm chi phí, nâng cao độ tin cậy và cho phép phản ứng nhanh trước các dấu hiệu bất thường.

Phó Chủ tịch Hội Cấp Thoát nước Việt Nam GS.TS.NGƯT Nguyễn Việt Anh đặc biệt quan tâm tới các bài tham luận tại hội thảo.

Đặc biệt, tham luận của TS. Võ Đăng Khoa về ứng dụng Machine Learning trong phát hiện rò rỉ đã làm rõ khả năng khai thác chính dữ liệu sẵn có của ngành Nước như lưu lượng, áp lực, chỉ số tiêu thụ và lịch sử sự cố để xây dựng các mô hình học máy. Thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào thiết bị phần cứng đắt đỏ, các mô hình AI có thể phát hiện bất thường sớm, giảm báo động giả và hỗ trợ kỹ sư vận hành ra quyết định chính xác hơn, với chi phí hợp lý và khả năng mở rộng cao.

Ông Bùi Thanh Giang, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Cấp nước Sài Gòn - TNHH MTV tại hội thảo

Nội dung các tham luận nhận được sự quan tâm, đặt câu hỏi phản biện của nhiều đại biểu nhất là các doanh nghiệp trực tiếp vận hành sản xuất, cấp nước. các giải pháp công nghệ tập trung hướng đến giảm thiểu tối đa tỷ lệ thất thoát nước, tiết kiệm chi phí, một trong những thách thức lớn nhất của ngành Nước của Việt Nam.

Các tham luận nhận được sự quan tâm, đặt câu hỏi phản biện của nhiều đại biểu nhất là các doanh nghiệp trực tiếp vận hành sản xuất, cấp nước.

Là người trực tiếp đảm nhiệm công viêc liên quan chống thất thoát nước, anh Hồ Lâm Trường, Công ty CP Cấp Thoát nước Bến Tre, cho biết rất quan tâm đến ứng dụng, giải pháp phát hiện rò rỉ, chống thất thoát nước mà hội thảo đề cập. Tại đơn vị anh, chống thất thoát nước là vấn đến nổi cộm "các cuộc họp về thất thoát nước chiếm đa số, gần như tuần nào cũng họp, tháng nào cũng họp"

Anh chia sẻ, Bến Tre có đặc thù khi đến mùa khô, tình trạng xâm nhập mặn, nhu cầu sử dụng nước ở hạ nguồn rất cao , nên phải chống thất thoát nước để cải thiện tình hình. Để có nguồn nước ngọt vào mùa khô thì chúng tôi phải vận hành cống, đóng đập để trữ nước. Tài nguyên nước hạn chế nên phải tiết kiệm nước cấp ra ngoài, nếu để xảy ra rò rỉ thì rất uổng".

Qua các phần trình bày, thảo luận cho thấy, các nghiên cứu đưa ra minh chứng ngành Nước có sự chủ động chuyển đổi phương thức quản lý từ "phản ứng" (có sự cố mới sửa) sang "chủ động" (dự báo và ngăn ngừa).

Qua đó, giúp giảm thiểu tối đa tỷ lệ thất thoát nước, tiết kiệm chi phí, nâng cao năng lực dự báo, tự động hóa vận hành, kéo dài tuổ thọ tài sản, đồng thời giúp quản trị minh bạch.

Đặc biệt, việc ứng dụng này giúp đảm bảo nước sạch đến tay người dân đạt tiêu chuẩn; minh bạch hóa đơn Đồng hồ thông minh có thể theo dõi lượng nước tiêu thụ hằng ngày, phát hiện sớm rò rỉ sau đồng hồ để tránh mất tiền oan; quan trọng hơn cả là tiết kiệm nước sạch, bảo tồn tài nguyên nước ngọt đang ngày càng khan hiếm.